آمادگی برای مصاحبه دکتری
سال ۱۳۹۰ نخستین آزمون متمرکز دکتری در کشور برگزار شد. کنکور دکتری علاوه بر مرحله آزمون کتبی، یک مرحله مصاحبه نیز دارد که نقش بسیار تعیین کننده‌ای در قبولی یا رد شدن متقاضیان ایفا می‌کند. تا پیش از سال 1396 هر فرد حداکثر به 5 دانشگاه برای مصاحبه دعوت می‌شد اما یک سال قبل از ادغام آزمون دکتری سراسری و آزاد محدودیت دعوت به مصاحبه برای داوطلبان برداشته شد؛ بنابراین داوطلبان می‌توانند در جلسه مصاحبه همه دانشگاه‌هایی که دعوت به مصاحبه شدند شرکت کنند. از سال 1396 سهم آزمون کتبی 50 درصد و سهم مصاحبه 50 درصد است؛ درنتیجه علاوه بر رتبه آزمون، مصاحبه نیز نقش مهمی دارد به طوری که پس از اعلام نتایج اولیه شما فقط نیمی از مسیر را طی کرده‌اید و ادامه مسیر قبولی در مقطع دکتری به مصاحبه بستگی دارد که باید از قبل خودتان را برای آن آماده کنید.
مدارک موردنیاز، جدول محاسبۀ امتیازات و نحوۀ آمادگی برای مصاحبۀ دکتری
مدارک موردنیاز برای مصاحبۀ دکتری: - مدارک شناسایی (شناسنامه و کارت ملی و کپی آنها) - مدارک تحصیلی (مدرک یا گواهی موقت مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و ریزنمرات آنها) - مدارک زبان مطابق با جدول امتیازات (در صورت وجود) - مدارک مقالات isi، علمی-پژوهشی، علمی-ترویجی و کنفرانس‌ها (در صورت وجود) - گواهی سابقۀ تدریس در دانشگاه‌ها (در صورت وجود) - گواهی ثبت اختراع و شرکت در جشنواره ها و طرح‌های پژوهشی (در صورت وجود) - کتاب‌های تألیف و ترجمه (در صورت وجود) - توصیه نامه از حداقل دو نفر از اساتید مقطع کارشناسی ارشد ازجمله استاد راهنما (برای برخی دانشگاه‌ها الزامی و برخی دیگر اختیاری است) - رزومه کامل تحصیلی و شغلی (برخی دانشگاه‌ها فرم رزومه خاصی را در اختیار داوطلبان قرا می‌دهند تا تکمیل کنند) - موضوع و طرح پژوهشی پایان نامه دکتری: اکثر دانشگاه‌ها در این مورد از داوطلبان سوال می‌کنند و باید حداقل یک موضوع و پیش پروپوزال از قبل آماده کنید. جدول محاسبۀ امتیازات مصاحبۀ دکتری شیوۀ برگزاری مصاحبۀ دکتری مصاحبه در برخی دانشگاه‌ها در دو بخش کتبی و شفاهی برگزار می‌شود؛ به طوری که در یک نوبت امتحان کتبی برگزار شده و در نوبت بعد بر اساس نمره‌های حاصل از این مرحله، از داوطلبان مصاحبه شفاهی به‌عمل می‌آید. در بسیاری دیگر از دانشگاه‌ها، مصاحبه صرفاً شفاهی است و می‌تواند شامل سؤالات تخصصی و علمی و پرسش‌هایی دربارۀ پایان‌نامه باشد. همچنین ممکن است سؤالاتی به زبان انگلیسی از شما پرسیده شود، یا از شما بخواهند کمی به زبان انگلیسی صحبت کنید، به این منظور می‌توانید یک معرفی مخنصر از خودتان، چکیده پایان‌نامه و کارهایی که انجام داده‌اید را به زبان انگلیسی آماده کنید.
نکات آمادگی برای مصاحبه
از زمان و مکان دقیق مصاحبه مطلع شوید: زمان دقیق انجام ثبت نام اینترنتی و مصاحبه دانشگاه‌ها را ازطریق اطلاعیه دانشگاه پیگیری کنید. عدم شرکت در جلسه مصاحبه به منزله انصراف تلقی شده و داوطلب از گزینش نهایی حذف خواهد شد. بنابراین به موقع در محل مصاحبه حاضر شوید. دربارۀ اساتید مصاحبه کننده اطلاعات کسب کنید: رزومه مربوط به هیئت علمی دانشگاهی که دعوت به مصاحبه شدید را بررسی کنید و سوابق علمی ایشان را بشناسید و ببینید زمینه کاری شما با کدام یک همسو است. بهتر است با مقاله‌هایی که از این استادها منتشر شده آشنایی قبلی داشته باشید. مدارک موردنیاز برای مصاحبه را آماده کنید: مدارکی که در روز مصاحبه باید به همراه داشته باشید ازطریق سایت دانشگاه‌ها اطلاع رسانی می‌شود. این مدارک را از قبل آماده کنید و در پوشه‌ای منظم قرار دهید. اگر مقاله‌ای نوشته‌اید، کتابی ترجمه کرده‌اید، کارگاه‌های آموزشی شرکت کرده‌اید، سابقه تدریس و شرکت در فعالیت‌های پژوهشی دارید، مدارک همه این‌ها را تهیه کنید. پایان نامۀ خود را مرور کنید: سعی کنید بر مطالب پایان‌نامه تان مسلط باشید زیرا اغلب سوالات در جلسه مصاحبه مربوط به پایان نامه شما است. آمادگی این را داشته باشید که هرنوع سوالی که از پایان نامه شما پرسیده می‌شود را پاسخ دهید. اگر دانشجوی ارشد هستید و پایان نامه‌تان هنوز کامل نشده سعی کنید تا زمان مصاحبه تا جایی که می‌توانید به آن سروسامان دهید و به صورت سیمی شده همراه خود داشته باشید. بر دروس اصلی رشتۀ خود مسلط شوید: در اغلب جلسات مصاحبه معمولاً سوالاتی از دروس اصلی دورۀ کارشناسی و کارشناسی ارشد پرسیده می‌شود؛ از این‌رو سعی کنید پیش از مصاحبه مروری بر جزوات و کتاب‌های خود داشته باشید. موضوع و ایده‌ای برای پایان‌نامۀ مقطع دکتری داشته باشید: معمولاً در جلسات مصاحبه دربارۀ موضوع پیشنهادی داوطلب برای پایان نامۀ دکتری سوال می‌شود و حتی در برخی دانشگاه‌ها ارائۀ یک طرح پژوهشی مختصر دربارۀ موضوع پیشنهادی دکتری جزء مدارک لازم اعلام می‌شود. بهتر است موضوع پیشنهادی مرتبط با پایان نامۀ ارشدتان باشد. به یاد داشته باشید که فرصت حضور در جلسه مصاحبه آزمون دکتری شاید تکرار شدنی نباشد؛ پس باید از این فرصت بهترین استفاده را ببرید. آشنایی با انواع مقاله مقالات علمی در موضوعی خاص نوشته شده و در مجلات چاپ شده یا در همایش‌های علمی ارائه می‌شوند.
نحوه چاپ مقاله و مراحل پذیرش مقاله
مقالاتی که در مجلات چاپ می‌شوند با مقالات ارائه شده در همایش‌ها از نظر نوع و نحوۀ نگارش شباهت دارند. برخی تفاوت‌های آنها در زیر آمده است: - داوری مقالاتی که در مجلات چاپ می‌شوند دقیق‌تر انجام می‌شود به این دلیل دارای ارزش و اعتبار بالاتری هستند و فرآیند داوری و چاپ آنها نیز مدت زمان بیشتری به طول می‌انجامد. - مقاله را در هر زمانی می‌توانیم برای مجلات ارسال کنیم اما برای ارسال مقاله به همایش مهلت زمانی خاصی وجود دارد. - مقالات همایشی نسبت به مقالاتی که در مجله چاپ می‌شوند مختصرتر هستند و جزئیات کمتری را شامل می‌شوند. - در مصاحبه دکتری به مقالات ارائه شده در همایش‌ها نسبت به مقالات چاپ شده در مجلات امتیاز کمتری تعلق می‌گیرد. انواع مقالۀ علمی مقالات به سه دستۀ کلی تقسیم می‌شوند: - علمی-پژوهشی - علمی-ترویجی - مروری مقالۀ علمی-پژوهشی: این مقاله حاصل پژوهشی است که مؤلف انجام داده است. این مقالات شامل بیان مسئله، ضرورت و اهداف پژوهش، جامعه و نمونه، روش پژوهش، یافته‌ها و بحث و نتیجه گیری هستند. نوشتن یک مقاله علمی-پژوهشی معمولاً کاری زمان‌بر و هزینه‌بر است. مقالۀ علمی-ترویجی: این نوع مقاله از نظر ساختار و لحن با مقالۀ علمی-پژوهشی متفاوت است. این مقالات خلاصه‌ای از مقالات و منابع موجود در یک حوزه خاص هستند اما معمولاً سازماندهی آنها تغییر یافته و اطلاعات در ساختاری جدید ارائه می‌شوند. مخاطب این مقالات طیف گسترده‌ای از افراد از عامۀ مردم باسواد علاقمند به مباحث علمی تا متخصصان و دانش‌پژوهان آن حوزه هستند. مقالۀ مروری: در این مقالات افراد صاحب‌نظر و با تجربه که به طور مستمر و گسترده بر روی یک مقوله علمی به پژوهش مشغولند، با بررسی تعداد زیادی از مقالات مرتبط، ضمن بیان تاریخچه و تشریح پژوهش‌هایی که در طی سال‌های گذشته بر روی آن موضوع انجام شده است، وضعیت فعلی و نیز پژوهش‌های آتی را بیان و مرور می‌کنند. همچنین نویسندگان به ارائه نظرات و دستاوردهای پژوهشی خود پرداخته و افق‌های جدید و پیشرو را ارایه می‌کنند.
اهمیت مقاله در پذیرش دکتری
یکی از راه‌های تقویت رزومه نوشتن مقاله است. داشتن مقاله علاوه بر این که در جلسه مصاحبه امتیاز دارد بلکه تخصص و مهارت شما را در یک حوزه خاص نشان می‌دهد. بررسی کیفیت و کمیت مقالات پژوهشی یکی از راه‌هایی است که مصاحبه کنندگان ازطریق آن سطح علمی و استعداد پژوهشی داوطلبان را ارزیابی می‌کنند. استخراج یک یا چند مقاله از پایان نامه کارشناسی ارشد اهمیت بسیاری دارد که این کار را می‌توانید همراه با استاد راهنمای خود انجام دهید. توجه داشته باشید که فرآیند سازماندهی و چاپ مقالات در مجله روندی طولانی مدت دارد که براساس نوع مجله بین 6 ماه تا یک سال متغیر است؛ پس بهتر است ضمن مطالعه برای آزمون دکتری به فکر رزومه خود نیز باشید. همچنین مقالات خود را می توانید برای همایش‌های بین المللی و ملی که در حوزه پژوهشی شما برگزار می‌شوند ارسال کنید که فرآیند داوری و چاپ آنها سریع‌تر صورت می‌گیرد اما در مصاحبه دکتری نسبت به مقالاتی که در مجله چاپ می‌شوند امتیاز کمتری به آنها تعلق می‌گیرد. سوالات متداول داوطلبان آزمون دکتری اغلب داوطلبان شرکت در آزمون دکتری ابهاماتی در این مورد دارند که ذهن آنها را درگیر کرده و گاهی موجب صرفنظر از شرکت در آزمون می‌شود.
در ادامه سوالات متداول داوطلبان آزمون دکتری آمده است:
تفاوت دکتری با کارشناسی ارشد چیست؟
تفاوت آزمون دکتری با آزمون کارشناسی ارشد مفهومی‌تر بودن سطح سوالات و دو مرحله‌ای بودن فرآیند پذیرش (آزمون و مصاحبه) در مقطع دکتری است. پس علاوه بر آمادگی برای شرکت در آزمون باید خودتان را برای مصاحبه نیز آماده کنید. آزمون دکتری در 2 مرحله برگزار می شود: مرحله اول آزمون کتبی از دروس عمومی و اختصاصی است و مرحله دوم مصاحبه است که توسط دانشگاه ها برگزار می‌گردد. آزمون کتبی 50 درصد و مصاحبه نیز 50 درصد در پذیرش نهایی داوطلب سهم دارند.
برای قبولی در آزمون دکتری چه اقداماتی باید انجام دهیم؟
آمادگی برای آزمون کتبی تقویت رزومه آمادگی برای موفقیت در مصاحبه دروس امتحانی در آزمون دکتری شامل چیست؟
دو درس عمومی زبان انگلیسی و استعداد تحصیلی و دروس تخصصی که فهرست آنها در بخش منابع آمده است. دروس عمومی با ضریب 1 و دروس تخصصی با ضریب 4 محاسبه می گردند.
استعداد تحصیلی چیست؟
استعداد تحصیلی یا GMAT آزمونی جهت سنجش «توانایی تجزیه و تحلیل، توانایی تصویرسازی ذهنی، سرعت عمل و تمرکز، قدرت و سرعت انتقال مفاهیم و هوش» داوطلب است. این آزمون بومی‌سازی شده و ترکیبی از آزمون‌های بین‌المللی GMAT و GRE است که در کنکور مقطع دکتری به آزمون «استعداد تحصیلی» مشهور است. این آزمون اولین بار در سال 74 در ایران برای مقطع کارشناسی ارشد طراحی و همزمان با برگزاری آزمون دکتری از سال 89 در کنکور این مقطع برای تمامی رشته‌ها به عنوان یکی از سرفصل‌های امتحانی مطرح شد. البته در گذشته سوالات آزمون‌های GMAT و GRE بین‌الملل عیناً ترجمه می‌شد ولی در حال حاضر تیم طراحی مجزایی برای طراحی تست‌های جدید داخلی برای این آزمون در سازمان سنجش وجود دارد و کیفیت سوالات این آزمون از استاندارد داخلی خوبی برخوردار است. از آنجایی که آزمون استعداد تحصیلی، آزمونی ناشناخته برای اکثر داوطلبان کنکور دکتری محسوب می‌شود، این درس در کسب رتبه مطلوب در آزمون عمومی (مرحله اول) دکتری برای متقاضیان بسیار تعیین کننده است. سرفصل‌های آزمون استعداد تحصیلی 1- قسمت درک مطلب: این بخش شامل دو متن مجزا است که به فارسی ارائه شده است و داوطلب باید با مطالعه دقیق هر متن، سوالات مربوط به آن متن را پاسخ دهد. 2- قسمت منطقی (استدلالی): سوالات این قسمت به این صورت است که ابتدا یک گزاره در حد یک پاراگراف مطرح می‌شود و داوطلب باید بر اساس برداشتی که از پاراگراف داشته است یکی از گزینه‌ها را انتخاب کند. در این قسمت مهارت مورد نیاز، شناخت انواع استدلال، چگونگی تضعیف یا تقویت یک استدلال، ایجاد فرضیه برای استدلال یا نتیجه‌گیری از آن می‌باشد. 3- قسمت تحلیلی: در این بخش گزاره‌های ساده‌ای بیان می‌شود و باید بر اساس آنها تحلیل درستی از مسئله را انجام داد. 4- قسمت کمیتی: این قسمت شامل سوالاتی است که به صورت عددی و پایه ریاضی هستند و تقریبا بخش سخت آزمون محسوب می‌شود.
سوالات زبان انگلیسی به چه صورت است؟
سوالات زبان انگلیسی در سطح عمومی بوده و شامل گرامر، درک مطلب و لغت است. توصیه نامه چیست؟
توصیه نامه نامه‌ای رسمی است که آن را می‌توانید از اساتید دوره کارشناسی ارشد یا اساتیدی که با آنها هرگونه فعالیت پژوهشی انجام داده‌اید دریافت کنید. اساتید در توصیه نامه شایستگی‌ها و توانمندی شما را برای ورود به مقطع دکتری تایید می‌کنند که آن را در جلسه مصاحبه ارائه می‌کنید. توصیه نامه از اساتید دوران کارشناسی ارشد به موفقیت در مصاحبه کمک شایانی می‌کند که بهتر است یکی از آنها از استاد راهنمای پایان نامه کارشناسی ارشد باشد. آیا داشتن مدرک زبان برای آزمون دکتری اجباری است؟ داشتن مدرک زبان برای آزمون دکتری اجباری نیست اما ارائه آن در مصاحبه امتیاز دارد که امتیاز آن طبق جدول امتیاز مصاحبه تعیین می‌شود. مدرک زبان را پس از قبولی در مقطع دکتری پیش از آزمون جامع باید ارائه کنید. پس سعی کنید زبان انگلیسی خود را تقویت کنید چرا که هم در آزمون کتبی و هم در مصاحبه به شما کمک می‌کند.
